کد مطلب:140024 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:161
اربعین چهل سخن از فرمایشات حضرت سیدالشهداء
بسم الله الرحمن الرحیم
سلام بر سرور شهیدان و یاران و اصحاب با وفایش كه جهت پیروی از امام زمان خود و حفظ قرآن و اسلام از هیچ چیز نهراسید و جان خود را فدای آن كردند.
السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اصحاب الحسین الذین بذلوا مهجهم دون الحسین علیه السلام از بعد واقعه جانسوز كربلا و شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام تاكنون از طرف نویسندگان شیعه و سنی و محققین غیر مسلمان ده تا بلكه صد تا كتاب راجع به زندگانی و قیام و نهضت آن بزرگوار نوشته شده است همگان این نهضت و قیام را الهی و خدائی وصف كرده اند كه بخاطر زنده كردن احكام قرآن و دستورات اسلام بوده و اگرچه بصورت ظاهر موفق نشده اند لكن در حقیقت فتح و پیروزی واقعی نصیب آن بزرگوار شده است.
و همچین در بیشتر كتابها جملات و عبارات كوتاهی (كلمات قصار) در پند و موعظه از آن حضرت نقل شده و عده ای از بزرگان علماء این كلمات را در مجموعه ای گرد آورده اند و به عربی یا فارسی درباره آنها توضیحاتی داده اند نویسنده نیز به تبعیت از آن بزرگواران مجموعه ای
از خطبه ها نامه ها و كلمات قصار آن حضرت گرد آورده و اینك بعنوان تیمن و تبرك چهل جمله از آنها را زینت بخش این رساله می نماید باشد كه مشمول حدیث معروف:
«من حفظ علی امتی اربعین حدیثا فی امر دینها بعثه الله تعالی یوم القیامه فی زمره الفقهاء و العلماء» گردم.
1 - اتقوا هذه الاهواء التی جماعها الضلالة و میعادها النار.
ترجمه: از این هواهای نفسانی كه مجموعه آنها گمراهی و بازگشت آنها آتش دوزخ است بپرهیزید. [1] .
2 - اصبر علی ما تكره فیما یلزمك الحق و اصبر عما تحب فیما یدعوك الی الهدی.
ترجمه: در راه حق و آنچه ترا به حق برساند شكیبا باش و هر آنچه را كه ترا به رستگاری و هدایت راهنما باشد دوست بدار. [2] .
3 - اعلموا ان حوائج الناس الیكم من نعم الله علیكم فلا تملو النعم
فتحول نقیما.
ترجمه: بدانید كه نیاز مردم به شما از جمله نعمت های خداوند است بر شما. مبادا این نعمت ها شما را خسته و ملول گرداند كه در این صورت نعمت به نقمت و گرفتاری تبدیل می شود. [3] .
4 - اعلموا ان الدنیا حلوها و مرها علم و الانتباه فی الاخرة و الفائز من فاز فیها و الشقی من شقی فیها.
ترجمه: بدانید كه تلخ و شیرین دنیا خواب و خیالی بیش نیست و بیداری در آخرتست.
رستگار كسی است كه در دنیا رستگار شد و شقی و بدبخت نیز در دنیا بدبخت و تیره روز گشت (كه الدنیا مزرعة الآخرة) [4] .
5 - اعلموا ان المعروف مكسب حمدا و معقبت اجرا فلو رایتم المعروف رجلا رأیتموه حسنا جمیلا تسر الناظرین و لو رایتم الئوم رأیتموه سمجا مشوها تنفر منه القلوب و تغض دونه الابصار.
ترجمه: بدانید و آگاه باشید كارهای نیك (انجام دادن) سبب ستایش (مردم) می باشد و دنباله آن او و پاداش الهی است. اگر خوبی بصورت مردی جلوه كند آن را مردی زیبارخ و خوشروی می بیند كه از دیدار او بینندگان مسرور و خوشحال می شوند و اگر هم پستی لئامت (كه بصورت انسانی جلوه كرده است) را ببیند او را در صورت مردی زشتی اندام و بد صورت می بیند كه دلها نسبت به او نفرت دارد و چشمها در موقع دیدار او بسته می شود (كه او را نبینند) [5] .
6 - اعمل عمل رجل یعلم انه مأخوذ بالاجرام مجزئی بالاحسان.
ترجمه: بدانگونه كه كسی كه می داند گرفتار كارهای بد و گناه و خطایش می شود و سزا و پاداش كارهای نیكش را می برد عمل می كند تو نیز عمل كن. این نصیحت را حضرت به ابن عباس فرمودند. [6] .
7 - اكثروا مؤاخاة المؤمنین فان لهم عندالله یدا یكافیهم بها یوم القیامة.
با مؤمنین و اهل ایمان زیاد برادری و یك دلی كنید زیرا كه آنان در نزد خداوند قدرتی و دستی است كه بدان در روز رستاخیز مكافات می كنند [7] .
8 - ان الامر بالمعروف و النهی عن المنكر دعاء الی اسلام مع رد المظالم و مخالفة الظالم و قسمة الفئی و الغنائم و أخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقها.
ترجمه: بدرستیكه امر به معروف و نهی از منكر دو منادی اسلامند كه موجب می شود:
رد مظالم و ستمگریها و مخالفت با ستم پیشه و تقسیم اموال عمومی بطور صحیح و درست و دریافت صدقات از جایگاهش و صرف كردن آن در موردش. [8] .
9 - ان الحلم زینة والوفاء مروءة و الصلة نعمة و الاستكبار صلف و العجلة سفه و السفه ضعف و الغلو ورطة و مجالسة اهل الدنائة شر و مجالسة اهل الفسوق ریبة.
ترجمه: علم و بردباری زینت و پیرایه است وفای به عهد از مردانگی است پیوند خویشی از جمله نعمتها می باشد خود بزرگ دیدن لاف و گزافه است شتاب در كارها از بی خردی است شفاعت و سبكسری از ناتوانی است غلو و از حد خود تجاوز كردن همچون گرداب است همنشینی با مردم پست و فرومایه موجب شر می باشد و همنشینی با مردم بدكردار و زشت عمل موجب شك (درباره همنشین) است. [9] .
10 - ان الخیر فی الصبر و الصبر من الدین و الكرم ودع العجز فان العجز لایغنیك.
ترجمه: حضرت سیدالشهداء در هنگام وداع با جناب ابوذر غفاری كه عثمان بن عفان او را به ربده تبعید كرده بود در ضمن فرمایشات فرمودند كه: بدرستیكه خیر و خوبی در صبر و شكیبائی است و صبر نتیجه دینداری و بزرگواری است. عجز و ناتوانی را رها كن زیرا كه عجز ترا بی نیاز نمی گرداند.
در برخی از كتب می نویسد كه: و ان الجشع لاتقدم رزقنا و الجزع لایؤخر اجلا یعنی بدرستیكه طمع روزی، را جلو نمی اندازد (زیاد نمی كند) و بیتابی
مرگ را به عقب نمی افكند. [10] .
11 - ان الرجل اذا تكلم بكلام فینبغی ان یصدقه بالفعل.
ترجمه: انسان وقتی سخنی و مطلبی گفت باید عمل او گفتارش را گواهی كند. (عمل طبق گفتار باشد نه بگوید بخلق و خود نكند) [11] .
سعدیا گرچه سخندان و مصالح گوئی
به عمل كار برآید به سخندانی نیست
12 - انظر الی كل، ما یفیدك، منفعة فی دینك فلا تعتدن به و لا ترغبن فی صحبته فان كل ما سوی الله مضمحل و خیم عاقبته.
ترجمه: توجه داشته باش و نگاه كن بهر كس كه برای تو سودی ندارد (سود معنوی) فائده ندارد و به او توجه منما و در صحبت و دوستی با او میل و رغبت نكن زیرا هرچه جز خداست نابودشدنی است و عاقبت آن (كلیه كارهائی كه برای غیر خدا باشد از دوست گرفتن و...) سخت و ناگوار است. [12] .
13 - ان الناس عبید الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونه ما درت به معایشهم فاذا محصوا بالبلاء قل الدیانون.
ترجمه: (حضرت سیدالشهداء علیه السلام در بین راه مكه به عراق فرزدق را ملاقات فرمود و از حال مردم كوفه از او سئوال كرد در جواب حضرت گفت كه: مردم دلشان با شماست لكن شمشیرهای آنها به سود بنی امیه است و بر روی شما حضرت فرمودند كه راست گفتی)
مردم بندگان دنیا هستند و دین بازیچه زبان آنها تا هنگامی كه زندگانی مادی آنها اجازه دهد دین دار هستند اما چون مورد آزمایش قرار گرفتند و در آن موقع تعداد افراد متدین كم می شود [13] .
14 - ان مجاری الامور و الاحكام علی ایدی العلماء بالله الامناء علی حلاله و حرامه.
ترجمه: بدرستیكه سرنوشت و گزارش كارهای مردم (در امور دین و دنیای آنها) و احكام خداوندی در دست دانشمندان و عالمان خداوندی است (عالمان عادل خداترس) كه آنان در حلال و حرام كارها از طرف خداوند امین می باشند.
در منطق الحسین علیه السلام (ص 108) می نویسد: شیخ مرتضی انصاری رحمة الله علیه این عبارت را در ردیف بعضی روایات دیگر در موضوع ولایت حاكم نقل فرموده است. [14] .
15 - ان من حسن المرء تركه ما لایعنیه.
ترجمه: از نشانه های خوبی شخص آنست كه: آنچه را كه برای او فائده و سودی (مادی و معنوی) ندارد را رها كند. [15] .
و هم از رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده كه فرمودند ان من حسن اسلام المرء تركه، ما لا یحبه. [16] .
16 - انی لم اخرج اشرا و لا بطرا و لا مفسدا و لا ظالما؛ و انما خرجت لطلب الاصلاح فی جدی صلی الله علیه و آله. ارید ان آمر بالمعروف و النهی عن المنكر و اسیر بسیرة جدی و سیرة ابی علی بن ابیطالب.
ترجمه: حضرت سیدالشهداء علیه السلام هنگام خروج از مدینه كه
بقصد مكه حركت فرمود ضمن وصیت نامه خود به برادر خویش جناب محمد حنفیه منظور خود را از قیام علیه یزید بدینگونه بیان فرمود:
من به قصد تجاوز و طغیان و فساد و ستمگری قیام نكردم بلكه (قیام من) به جهت اصلاح امور جدم و امر به معروف و نهی منكر نمودن و اینكه رفتار كنم به سیرت و روش جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و روش پدرم حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام [17] .
17 - اوصیكم بتقوی الله فان الله قد ضمن لمن القاه ان یحوله عما لا یحب الی ما یحب و یرزقه من حیث لا یحتسب.
ترجمه: سفارش می كنم شما را به تقوی و پارسائی به خاطر خداوند زیرا كه خداوند بر خود لازم گردانیده است كه آنكس كه بخاطر او پرهیزكار باشد را از آنچه موجب نارضایتی است به آنچه دوست می دارد برگرداند و روزی او را از جائی كه گمان ندارد برساند. [18] .
18 - یاك ان تكون ممن یخاف علی العباد من ذنوبهم و یأمن العقوبة من ذنبه فان الله تبارك و تعالی لا یخدع عن جنته و لا ینال ما
عنده الا بطاعته انشاء الله.
ترجمه: بپرهیز از اینكه در جمله كسانی باشی كه بر مردم از جهت گناهشان می ترسند و از عقوبت گناه خود ایمن و آسوده می باشند. زیرا كه خداوند تبارك و تعالی فریب نمی خورد از بهشتش (در مورد بهشتش) و به كسی از نعمت ها و رحمت هایش كه نزد اوست نمی رسد مگر به طاعت و فرمانبرداریش. [19] .
19 - ایها الناس؛ من جاد ساد و من بخل ذل (رذل)
و ان اجود الناس من اعطی من لا یرجوه و اعفی الناس من عفی عن قدرته و اوصل الناس من وصل من قطعه و الاصول علی مغارسها بفروعها تسموا.
ترجمه: ای مردم (بدانید كه) هركس بخشید بزرگ شد و آنكش كه بخل ورزید پست و خوار گردید و بخشیده ترین مردم كسی است كه بدانكه امید ندارد ببخشد و با گذشت ترین مردم آنست كه با داشتن قدرت انتقام كشیدن گذشت كند و رحم نوازتر آنست كه با كسی كه از او قطع پیوند خویش كرده پیوند كند و ریشه ها در محل كشتشان بوسیله شاخه هایشان رشد
می كنند (انسان به وسیله خویشان و بستگان خود در جامعه بزرگ می شود). [20] .
20 - خیرالمال ما وقی به العرض.
ترجمه: بهترین ثروتها و مالها آنست كه بوسیله آن عرض و آبروی انسان حفظ شود (این سخن را حضرت به برادر خود حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود)
ان خیر، لك، و قیت به عرضك. [21] .
21 - دراسة العلم لقاح المعرفة و طول التجارب زیادة فی العقل و الشرف و التقوی و القنوع راحة الابدان و من اجل نهاك و من ابغضك اغراك.
ترجمه: درس خواندن و درس گفتن موجب زیادتی و پیوند علم و معرفت است. آزمایش و تجربه زیاد سبب فزونی عقل و خرد می باشد. شرافت و پاكدامنی و قناعت سبب راحتی جسم (و روح) می باشد آنكس كه ترا دوست دارد ترا از بدیها نهی می كند و دشمن تو، تو را فریب داده
و به كارهای زشت و بد ترغیب می كند. [22] .
22 - رب ذنب احسن من الاعتذار.
ترجمه: (عبدالله بن عمرو بن عاص از اینكه در جنگ صفین حركت نكرد در خدمت آنحضرت پوزش طلبید) حضرت به او فرمود:
چه بسا گناهی كه از پوزش خواستن بهتر است.
از مثلهای فارسی است كه می گوید: «عذر بدتر از گناه» [23] .
23 - سئل عنه علیه السلام؛ ما اقبح الشیئی؛ قال:
الفسق فی الشیخ قبیح و الحدة فی السلطان قبیحة و الكذب فی ذی الحسب قبیح و البخل فی ذی الغنی و الحرص فی العالم.
ترجمه: از حضرت سیدالشهداء علیه السلام پرسیدند كه: قبیح ترین و زشترین چیزها چیست؟ در جواب فرمود: انجام دادن كارهای خلاف دین از پیران زشت است. خشم و غضب و ناشكیبایی از پادشاهان و صاحبان قدرت دروغگوئی از بزرگ زادگان بخل و امساك از ثروتمندان
حرص و آز از دانشمندان زشت و بد می باشد. [24] .
24 - صاحب الحاجة لم یكرم وجهه عن سؤالك فاكرم وجهك عن رده.
ترجمه: آنكس كه حاجت خود را از تو خواست در این خواستن آبرویش زیاد نمی شود (بلكه از قدر و منزلت او در نزد تو كاسته می شود) بنابراین تو در برآوردن حاجت او آبرو و شخصیت خود را در نزد او زیاد گردان. [25] .
25 - الصدق عز و الكذب عجز و السر امانة و الجوار قرابة و المعونة صداقة و العمل تجربة و الخلق الحسن عبادة و الصمت زین و الشح فقره و السخاء غنی و الرفق لب.
ترجمه: راستگوئی موجب عزت و بزرگواری است و دروغ از ناتوانی و اسرار مردم امانت است (كه نباید فاش شود) و همسایگی چون خویشاوندی است (حق همسایه مانند حقوق بستگان است) - یاری كردن نتیجه دوستی است كار نیكو در اثر تجربه و آزمایش است خوش خلقی عبادت است.
سكوت موجب زینت انسان است حرص و طمع فقر می آورد بخشندگی بی نیازی است مرافقت و همراهی كردن با مردم از خرد و عقل است. [26] .
26 - لا افلح قوم اشتروا مرضاة المخلوق بسخط الخالق.
ترجمه: (وقتی حضرت سیدالشهداء علیه السلام در كربلا نامه ابن زیاد را قراءت كرد فرمود) رستگار نشد گروهی و قومی كه رضایت بندگان خدا را به غضب خداوند فروختند (یعنی غضب و سخط خداوند را گفته و در ازاء آن خوشنودی مردم را خواستند) [27] .
27 - لا تصبحوا اهل البدع و لا تجالسوهم فتصبروا عند الناس كاحد منهم.
ترجمه: با مردم بدعت گذار (كسانی كه سنت های تازه كه برخلاف دین است ایجاد می كنند) مصاحبت و همنشینی نكنید زیرا در نظر اجتماع و مردم یكی از آنان محسوب می شوید. [28] .
28 - لا تقولن فی اخیك المؤمن اذا تواری عنك الا ما تحب ان تقول فیك اذا تواریت عنه.
ترجمه: (حضرت به عباس فرمود كه)
درباره برادر مؤمنت كه از نظر تو غایب گردیده (پشت سر او) حرفی نزن جز آنچه را كه دوست می داری در پشت سر تو بگویند. [29] .
29 - لا یأمن یوم القیامة الا من خاف الله فی الدنیا.
ترجمه: (به حضرت سیدالشهداء علیه السلام گفته شد كه: ما اعظم خوفك من ربك حضرت فرمود)
در روز رستاخیر هیچ كس در امن و امان نمی باشد مگر كسی كه در دنیا از خداوند می ترسد. [30] .
30 - لا یكمل العقل الا باتباع الحق.
ترجمه: خرد و عقل كامل نمی شود مگر در راه پیروی نمودن از حق [31] .
31 - لو عقل الناس و تصور ذا الموت بصورته لخربت الدنیا.
ترجمه: اگر مردم عقل و خرد را بكار می بستند و مرگ را آنچنان كه بود
تصور می كردند دنیا خراب می شد. [32] .
32 - ما اهون الموت علی سبیل نیل العز و احیاء الحق.
لیس الموت فی سبیل العز الا حیاة خالدة و لیست الحیوة مع الذل الا الموت الذی لاحیاة معه...
ترجمه: هنگامیكه حضرت سیدالشهداء علیه السلام در راه مكه به عراق با حر برخورد كرد و او حضرتش را از جنگ بر حذر می داشت و از مرگ و كشته شدن خبر می داد حضرت به او فرمود:
لیس شأنی شأن من یخاف الموت سپس فرمود:
چقدر مرگ در راه وصول به عزت و بزرگواری و زنده گردانیدن حق خوار و سبك است.
مرگ در راه وصول به عزت چیزی جز حیات جاوید نمی باشد و زندگی با ذلت و خواری درحقیقت مرگی است كه زندگی با او نیست. [33] .
33 - ما عبدالله بشیئی افضل من اداء حق المؤمن.
ترجمه: خداوند متعالی به چیزی بهتر و شایسته تر از اداء حق مومن عبادت
نشده است. [34] .
34 - المجالس یالامانة و لیس لاحد ان یحدث بحدیث یكتمه صاحبه الا باذنه الا ان یكون فقها او ذكرا له بخیر.
ترجمه: انجمن ها و مجالس همچون امانت است (كه نباید در آن خیانت كرد) و كسی را نمی رسد كه آنچه را كه دوستش آن را پنهان داشته بازگو كند مگربه اذن و اجازه او مگر آن موضوع مسئله ای فقهی و علمی باشد و یا یادآوری از او به نیكی و خوبی باشد. [35] .
35 - من زهد فی الدنیا أثبت الله الحكمة فی قلبه و انطق به لسانه و بصره عیوب الدنیا دائها و دوائها و اخرجه الله سالما الی دار السلام.
ترجمه: آنكس كه زهد در دنیا پیشه خود گردانید خداوند حكمت و خرد را در قلب او ثابت می گرداند و زبانش را در علم و حكمت گویا می كند و زشتیهای دنیا را در نظرش می آورد و دردهای دنیا و درمانها آن را بدو
می فهماند و او را سالم از دنیا بیرون برده و به بهشت می برد. [36] .
36 - من اتعظ قبل ان یوعظ و استیقظ قبل او یوقظ فقال ان هذا هو السعید.
ترجمه: آنكس كه قبل از آنكه وی را پند دهد خود پند گیرد و پیش از آنكه وی را از خواب (غفلت و بی خبری) بیدار كنند خود بیدار شود این چنین شخص در حقیقت خوشبخت و سعادتمند می باشد.
توضیح: كسی از حضرت پرسید: من اشرف الناس آن حضرت در جواب او فرمودند كه. [37] .
37 - من عادانا فلرسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یعادی و من والانا فلجدی صلی الله علیه و آله و سلم و الی.
ترجمه: كسی كه با ما خاندان دشمنی و عداوت كند با پیغمبر خدا علیه السلام دشمنی كرده و آنكس كه با ما دوستی نماید با آن حضرت دوستی نموده است.
(در برخی از كتابها در عبارت اندكی اختلاف دارد) [38] .
38 - یابن آدم: اذكر مصارع آبائك و ابنائك كیف كانوا و حیث حلوا و كانك عن قلیل قد حللت محلهم و عبرت عبرة المعتبر.
ترجمه: ای فرزند آدم بخاطر بیاور حالت پدران و فرزندان خود را كه چگونه بودند و كجا شدند و تو خود نیز به همین زودی به منزلگاه آنان وارد می شوی و موجب عبرت و پندگرفتن پندگیران قرار خواهی گرفت. [39] .
39 - یابن آدم: اذكر مصرعك و فی قبرك مضجعك و موقفك بین یدبی الله، تشهد جوارحك علیك یوم تزل فیه الاقدام و تبلغ القلوب الحناجر و یبیض وجوه و تسود وجوه و تبددا السرائر و یوضع المیزأن القسط.
ترجمه: ای فرزند آدم. جایگاه خود و خوابگاهت در قبر بخاطر بیاور آن هنگام كه در برابر خدای تعالی ایستاده ای و اعضاء و دستهایت بر تو شهادت می دهند آنجائیكه گامها می لغزد و دلها به گلو برسد در آن هنگام
جمعی كه نیكوكار بودند سفید چهره اند و گروه بدكرداران سیاه رو. باطن اشخاص ظاهر شود (دیگر چیزی مخفی نمی ماند) و آنجا میزان عدل الهی قرار می گیرد. [40] .
40 - یابن آدم:
انما انت ایام كلما مضی یوم ذهب بعضك.
ترجمه: ای فرزند آدم. نصیب و بهره تو از دنیا چند روزی بیش نیست. هر روز كه از عمر گذشت یك قسمت از عمرت گذشته است (عمر خود را غنیمت شمار و آن را بیهوده از دست مده) [41] .
سلام بر سرور شهیدان و یاران و اصحاب با وفایش كه جهت پیروی از امام زمان خود و حفظ قرآن و اسلام از هیچ چیز نهراسید و جان خود را فدای آن كردند.
السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اصحاب الحسین الذین بذلوا مهجهم دون الحسین علیه السلام از بعد واقعه جانسوز كربلا و شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام تاكنون از طرف نویسندگان شیعه و سنی و محققین غیر مسلمان ده تا بلكه صد تا كتاب راجع به زندگانی و قیام و نهضت آن بزرگوار نوشته شده است همگان این نهضت و قیام را الهی و خدائی وصف كرده اند كه بخاطر زنده كردن احكام قرآن و دستورات اسلام بوده و اگرچه بصورت ظاهر موفق نشده اند لكن در حقیقت فتح و پیروزی واقعی نصیب آن بزرگوار شده است.
و همچین در بیشتر كتابها جملات و عبارات كوتاهی (كلمات قصار) در پند و موعظه از آن حضرت نقل شده و عده ای از بزرگان علماء این كلمات را در مجموعه ای گرد آورده اند و به عربی یا فارسی درباره آنها توضیحاتی داده اند نویسنده نیز به تبعیت از آن بزرگواران مجموعه ای
از خطبه ها نامه ها و كلمات قصار آن حضرت گرد آورده و اینك بعنوان تیمن و تبرك چهل جمله از آنها را زینت بخش این رساله می نماید باشد كه مشمول حدیث معروف:
«من حفظ علی امتی اربعین حدیثا فی امر دینها بعثه الله تعالی یوم القیامه فی زمره الفقهاء و العلماء» گردم.
1 - اتقوا هذه الاهواء التی جماعها الضلالة و میعادها النار.
ترجمه: از این هواهای نفسانی كه مجموعه آنها گمراهی و بازگشت آنها آتش دوزخ است بپرهیزید. [1] .
2 - اصبر علی ما تكره فیما یلزمك الحق و اصبر عما تحب فیما یدعوك الی الهدی.
ترجمه: در راه حق و آنچه ترا به حق برساند شكیبا باش و هر آنچه را كه ترا به رستگاری و هدایت راهنما باشد دوست بدار. [2] .
3 - اعلموا ان حوائج الناس الیكم من نعم الله علیكم فلا تملو النعم
فتحول نقیما.
ترجمه: بدانید كه نیاز مردم به شما از جمله نعمت های خداوند است بر شما. مبادا این نعمت ها شما را خسته و ملول گرداند كه در این صورت نعمت به نقمت و گرفتاری تبدیل می شود. [3] .
4 - اعلموا ان الدنیا حلوها و مرها علم و الانتباه فی الاخرة و الفائز من فاز فیها و الشقی من شقی فیها.
ترجمه: بدانید كه تلخ و شیرین دنیا خواب و خیالی بیش نیست و بیداری در آخرتست.
رستگار كسی است كه در دنیا رستگار شد و شقی و بدبخت نیز در دنیا بدبخت و تیره روز گشت (كه الدنیا مزرعة الآخرة) [4] .
5 - اعلموا ان المعروف مكسب حمدا و معقبت اجرا فلو رایتم المعروف رجلا رأیتموه حسنا جمیلا تسر الناظرین و لو رایتم الئوم رأیتموه سمجا مشوها تنفر منه القلوب و تغض دونه الابصار.
ترجمه: بدانید و آگاه باشید كارهای نیك (انجام دادن) سبب ستایش (مردم) می باشد و دنباله آن او و پاداش الهی است. اگر خوبی بصورت مردی جلوه كند آن را مردی زیبارخ و خوشروی می بیند كه از دیدار او بینندگان مسرور و خوشحال می شوند و اگر هم پستی لئامت (كه بصورت انسانی جلوه كرده است) را ببیند او را در صورت مردی زشتی اندام و بد صورت می بیند كه دلها نسبت به او نفرت دارد و چشمها در موقع دیدار او بسته می شود (كه او را نبینند) [5] .
6 - اعمل عمل رجل یعلم انه مأخوذ بالاجرام مجزئی بالاحسان.
ترجمه: بدانگونه كه كسی كه می داند گرفتار كارهای بد و گناه و خطایش می شود و سزا و پاداش كارهای نیكش را می برد عمل می كند تو نیز عمل كن. این نصیحت را حضرت به ابن عباس فرمودند. [6] .
7 - اكثروا مؤاخاة المؤمنین فان لهم عندالله یدا یكافیهم بها یوم القیامة.
با مؤمنین و اهل ایمان زیاد برادری و یك دلی كنید زیرا كه آنان در نزد خداوند قدرتی و دستی است كه بدان در روز رستاخیز مكافات می كنند [7] .
8 - ان الامر بالمعروف و النهی عن المنكر دعاء الی اسلام مع رد المظالم و مخالفة الظالم و قسمة الفئی و الغنائم و أخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقها.
ترجمه: بدرستیكه امر به معروف و نهی از منكر دو منادی اسلامند كه موجب می شود:
رد مظالم و ستمگریها و مخالفت با ستم پیشه و تقسیم اموال عمومی بطور صحیح و درست و دریافت صدقات از جایگاهش و صرف كردن آن در موردش. [8] .
9 - ان الحلم زینة والوفاء مروءة و الصلة نعمة و الاستكبار صلف و العجلة سفه و السفه ضعف و الغلو ورطة و مجالسة اهل الدنائة شر و مجالسة اهل الفسوق ریبة.
ترجمه: علم و بردباری زینت و پیرایه است وفای به عهد از مردانگی است پیوند خویشی از جمله نعمتها می باشد خود بزرگ دیدن لاف و گزافه است شتاب در كارها از بی خردی است شفاعت و سبكسری از ناتوانی است غلو و از حد خود تجاوز كردن همچون گرداب است همنشینی با مردم پست و فرومایه موجب شر می باشد و همنشینی با مردم بدكردار و زشت عمل موجب شك (درباره همنشین) است. [9] .
10 - ان الخیر فی الصبر و الصبر من الدین و الكرم ودع العجز فان العجز لایغنیك.
ترجمه: حضرت سیدالشهداء در هنگام وداع با جناب ابوذر غفاری كه عثمان بن عفان او را به ربده تبعید كرده بود در ضمن فرمایشات فرمودند كه: بدرستیكه خیر و خوبی در صبر و شكیبائی است و صبر نتیجه دینداری و بزرگواری است. عجز و ناتوانی را رها كن زیرا كه عجز ترا بی نیاز نمی گرداند.
در برخی از كتب می نویسد كه: و ان الجشع لاتقدم رزقنا و الجزع لایؤخر اجلا یعنی بدرستیكه طمع روزی، را جلو نمی اندازد (زیاد نمی كند) و بیتابی
مرگ را به عقب نمی افكند. [10] .
11 - ان الرجل اذا تكلم بكلام فینبغی ان یصدقه بالفعل.
ترجمه: انسان وقتی سخنی و مطلبی گفت باید عمل او گفتارش را گواهی كند. (عمل طبق گفتار باشد نه بگوید بخلق و خود نكند) [11] .
سعدیا گرچه سخندان و مصالح گوئی
به عمل كار برآید به سخندانی نیست
12 - انظر الی كل، ما یفیدك، منفعة فی دینك فلا تعتدن به و لا ترغبن فی صحبته فان كل ما سوی الله مضمحل و خیم عاقبته.
ترجمه: توجه داشته باش و نگاه كن بهر كس كه برای تو سودی ندارد (سود معنوی) فائده ندارد و به او توجه منما و در صحبت و دوستی با او میل و رغبت نكن زیرا هرچه جز خداست نابودشدنی است و عاقبت آن (كلیه كارهائی كه برای غیر خدا باشد از دوست گرفتن و...) سخت و ناگوار است. [12] .
13 - ان الناس عبید الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونه ما درت به معایشهم فاذا محصوا بالبلاء قل الدیانون.
ترجمه: (حضرت سیدالشهداء علیه السلام در بین راه مكه به عراق فرزدق را ملاقات فرمود و از حال مردم كوفه از او سئوال كرد در جواب حضرت گفت كه: مردم دلشان با شماست لكن شمشیرهای آنها به سود بنی امیه است و بر روی شما حضرت فرمودند كه راست گفتی)
مردم بندگان دنیا هستند و دین بازیچه زبان آنها تا هنگامی كه زندگانی مادی آنها اجازه دهد دین دار هستند اما چون مورد آزمایش قرار گرفتند و در آن موقع تعداد افراد متدین كم می شود [13] .
14 - ان مجاری الامور و الاحكام علی ایدی العلماء بالله الامناء علی حلاله و حرامه.
ترجمه: بدرستیكه سرنوشت و گزارش كارهای مردم (در امور دین و دنیای آنها) و احكام خداوندی در دست دانشمندان و عالمان خداوندی است (عالمان عادل خداترس) كه آنان در حلال و حرام كارها از طرف خداوند امین می باشند.
در منطق الحسین علیه السلام (ص 108) می نویسد: شیخ مرتضی انصاری رحمة الله علیه این عبارت را در ردیف بعضی روایات دیگر در موضوع ولایت حاكم نقل فرموده است. [14] .
15 - ان من حسن المرء تركه ما لایعنیه.
ترجمه: از نشانه های خوبی شخص آنست كه: آنچه را كه برای او فائده و سودی (مادی و معنوی) ندارد را رها كند. [15] .
و هم از رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده كه فرمودند ان من حسن اسلام المرء تركه، ما لا یحبه. [16] .
16 - انی لم اخرج اشرا و لا بطرا و لا مفسدا و لا ظالما؛ و انما خرجت لطلب الاصلاح فی جدی صلی الله علیه و آله. ارید ان آمر بالمعروف و النهی عن المنكر و اسیر بسیرة جدی و سیرة ابی علی بن ابیطالب.
ترجمه: حضرت سیدالشهداء علیه السلام هنگام خروج از مدینه كه
بقصد مكه حركت فرمود ضمن وصیت نامه خود به برادر خویش جناب محمد حنفیه منظور خود را از قیام علیه یزید بدینگونه بیان فرمود:
من به قصد تجاوز و طغیان و فساد و ستمگری قیام نكردم بلكه (قیام من) به جهت اصلاح امور جدم و امر به معروف و نهی منكر نمودن و اینكه رفتار كنم به سیرت و روش جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و روش پدرم حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام [17] .
17 - اوصیكم بتقوی الله فان الله قد ضمن لمن القاه ان یحوله عما لا یحب الی ما یحب و یرزقه من حیث لا یحتسب.
ترجمه: سفارش می كنم شما را به تقوی و پارسائی به خاطر خداوند زیرا كه خداوند بر خود لازم گردانیده است كه آنكس كه بخاطر او پرهیزكار باشد را از آنچه موجب نارضایتی است به آنچه دوست می دارد برگرداند و روزی او را از جائی كه گمان ندارد برساند. [18] .
18 - یاك ان تكون ممن یخاف علی العباد من ذنوبهم و یأمن العقوبة من ذنبه فان الله تبارك و تعالی لا یخدع عن جنته و لا ینال ما
عنده الا بطاعته انشاء الله.
ترجمه: بپرهیز از اینكه در جمله كسانی باشی كه بر مردم از جهت گناهشان می ترسند و از عقوبت گناه خود ایمن و آسوده می باشند. زیرا كه خداوند تبارك و تعالی فریب نمی خورد از بهشتش (در مورد بهشتش) و به كسی از نعمت ها و رحمت هایش كه نزد اوست نمی رسد مگر به طاعت و فرمانبرداریش. [19] .
19 - ایها الناس؛ من جاد ساد و من بخل ذل (رذل)
و ان اجود الناس من اعطی من لا یرجوه و اعفی الناس من عفی عن قدرته و اوصل الناس من وصل من قطعه و الاصول علی مغارسها بفروعها تسموا.
ترجمه: ای مردم (بدانید كه) هركس بخشید بزرگ شد و آنكش كه بخل ورزید پست و خوار گردید و بخشیده ترین مردم كسی است كه بدانكه امید ندارد ببخشد و با گذشت ترین مردم آنست كه با داشتن قدرت انتقام كشیدن گذشت كند و رحم نوازتر آنست كه با كسی كه از او قطع پیوند خویش كرده پیوند كند و ریشه ها در محل كشتشان بوسیله شاخه هایشان رشد
می كنند (انسان به وسیله خویشان و بستگان خود در جامعه بزرگ می شود). [20] .
20 - خیرالمال ما وقی به العرض.
ترجمه: بهترین ثروتها و مالها آنست كه بوسیله آن عرض و آبروی انسان حفظ شود (این سخن را حضرت به برادر خود حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود)
ان خیر، لك، و قیت به عرضك. [21] .
21 - دراسة العلم لقاح المعرفة و طول التجارب زیادة فی العقل و الشرف و التقوی و القنوع راحة الابدان و من اجل نهاك و من ابغضك اغراك.
ترجمه: درس خواندن و درس گفتن موجب زیادتی و پیوند علم و معرفت است. آزمایش و تجربه زیاد سبب فزونی عقل و خرد می باشد. شرافت و پاكدامنی و قناعت سبب راحتی جسم (و روح) می باشد آنكس كه ترا دوست دارد ترا از بدیها نهی می كند و دشمن تو، تو را فریب داده
و به كارهای زشت و بد ترغیب می كند. [22] .
22 - رب ذنب احسن من الاعتذار.
ترجمه: (عبدالله بن عمرو بن عاص از اینكه در جنگ صفین حركت نكرد در خدمت آنحضرت پوزش طلبید) حضرت به او فرمود:
چه بسا گناهی كه از پوزش خواستن بهتر است.
از مثلهای فارسی است كه می گوید: «عذر بدتر از گناه» [23] .
23 - سئل عنه علیه السلام؛ ما اقبح الشیئی؛ قال:
الفسق فی الشیخ قبیح و الحدة فی السلطان قبیحة و الكذب فی ذی الحسب قبیح و البخل فی ذی الغنی و الحرص فی العالم.
ترجمه: از حضرت سیدالشهداء علیه السلام پرسیدند كه: قبیح ترین و زشترین چیزها چیست؟ در جواب فرمود: انجام دادن كارهای خلاف دین از پیران زشت است. خشم و غضب و ناشكیبایی از پادشاهان و صاحبان قدرت دروغگوئی از بزرگ زادگان بخل و امساك از ثروتمندان
حرص و آز از دانشمندان زشت و بد می باشد. [24] .
24 - صاحب الحاجة لم یكرم وجهه عن سؤالك فاكرم وجهك عن رده.
ترجمه: آنكس كه حاجت خود را از تو خواست در این خواستن آبرویش زیاد نمی شود (بلكه از قدر و منزلت او در نزد تو كاسته می شود) بنابراین تو در برآوردن حاجت او آبرو و شخصیت خود را در نزد او زیاد گردان. [25] .
25 - الصدق عز و الكذب عجز و السر امانة و الجوار قرابة و المعونة صداقة و العمل تجربة و الخلق الحسن عبادة و الصمت زین و الشح فقره و السخاء غنی و الرفق لب.
ترجمه: راستگوئی موجب عزت و بزرگواری است و دروغ از ناتوانی و اسرار مردم امانت است (كه نباید فاش شود) و همسایگی چون خویشاوندی است (حق همسایه مانند حقوق بستگان است) - یاری كردن نتیجه دوستی است كار نیكو در اثر تجربه و آزمایش است خوش خلقی عبادت است.
سكوت موجب زینت انسان است حرص و طمع فقر می آورد بخشندگی بی نیازی است مرافقت و همراهی كردن با مردم از خرد و عقل است. [26] .
26 - لا افلح قوم اشتروا مرضاة المخلوق بسخط الخالق.
ترجمه: (وقتی حضرت سیدالشهداء علیه السلام در كربلا نامه ابن زیاد را قراءت كرد فرمود) رستگار نشد گروهی و قومی كه رضایت بندگان خدا را به غضب خداوند فروختند (یعنی غضب و سخط خداوند را گفته و در ازاء آن خوشنودی مردم را خواستند) [27] .
27 - لا تصبحوا اهل البدع و لا تجالسوهم فتصبروا عند الناس كاحد منهم.
ترجمه: با مردم بدعت گذار (كسانی كه سنت های تازه كه برخلاف دین است ایجاد می كنند) مصاحبت و همنشینی نكنید زیرا در نظر اجتماع و مردم یكی از آنان محسوب می شوید. [28] .
28 - لا تقولن فی اخیك المؤمن اذا تواری عنك الا ما تحب ان تقول فیك اذا تواریت عنه.
ترجمه: (حضرت به عباس فرمود كه)
درباره برادر مؤمنت كه از نظر تو غایب گردیده (پشت سر او) حرفی نزن جز آنچه را كه دوست می داری در پشت سر تو بگویند. [29] .
29 - لا یأمن یوم القیامة الا من خاف الله فی الدنیا.
ترجمه: (به حضرت سیدالشهداء علیه السلام گفته شد كه: ما اعظم خوفك من ربك حضرت فرمود)
در روز رستاخیر هیچ كس در امن و امان نمی باشد مگر كسی كه در دنیا از خداوند می ترسد. [30] .
30 - لا یكمل العقل الا باتباع الحق.
ترجمه: خرد و عقل كامل نمی شود مگر در راه پیروی نمودن از حق [31] .
31 - لو عقل الناس و تصور ذا الموت بصورته لخربت الدنیا.
ترجمه: اگر مردم عقل و خرد را بكار می بستند و مرگ را آنچنان كه بود
تصور می كردند دنیا خراب می شد. [32] .
32 - ما اهون الموت علی سبیل نیل العز و احیاء الحق.
لیس الموت فی سبیل العز الا حیاة خالدة و لیست الحیوة مع الذل الا الموت الذی لاحیاة معه...
ترجمه: هنگامیكه حضرت سیدالشهداء علیه السلام در راه مكه به عراق با حر برخورد كرد و او حضرتش را از جنگ بر حذر می داشت و از مرگ و كشته شدن خبر می داد حضرت به او فرمود:
لیس شأنی شأن من یخاف الموت سپس فرمود:
چقدر مرگ در راه وصول به عزت و بزرگواری و زنده گردانیدن حق خوار و سبك است.
مرگ در راه وصول به عزت چیزی جز حیات جاوید نمی باشد و زندگی با ذلت و خواری درحقیقت مرگی است كه زندگی با او نیست. [33] .
33 - ما عبدالله بشیئی افضل من اداء حق المؤمن.
ترجمه: خداوند متعالی به چیزی بهتر و شایسته تر از اداء حق مومن عبادت
نشده است. [34] .
34 - المجالس یالامانة و لیس لاحد ان یحدث بحدیث یكتمه صاحبه الا باذنه الا ان یكون فقها او ذكرا له بخیر.
ترجمه: انجمن ها و مجالس همچون امانت است (كه نباید در آن خیانت كرد) و كسی را نمی رسد كه آنچه را كه دوستش آن را پنهان داشته بازگو كند مگربه اذن و اجازه او مگر آن موضوع مسئله ای فقهی و علمی باشد و یا یادآوری از او به نیكی و خوبی باشد. [35] .
35 - من زهد فی الدنیا أثبت الله الحكمة فی قلبه و انطق به لسانه و بصره عیوب الدنیا دائها و دوائها و اخرجه الله سالما الی دار السلام.
ترجمه: آنكس كه زهد در دنیا پیشه خود گردانید خداوند حكمت و خرد را در قلب او ثابت می گرداند و زبانش را در علم و حكمت گویا می كند و زشتیهای دنیا را در نظرش می آورد و دردهای دنیا و درمانها آن را بدو
می فهماند و او را سالم از دنیا بیرون برده و به بهشت می برد. [36] .
36 - من اتعظ قبل ان یوعظ و استیقظ قبل او یوقظ فقال ان هذا هو السعید.
ترجمه: آنكس كه قبل از آنكه وی را پند دهد خود پند گیرد و پیش از آنكه وی را از خواب (غفلت و بی خبری) بیدار كنند خود بیدار شود این چنین شخص در حقیقت خوشبخت و سعادتمند می باشد.
توضیح: كسی از حضرت پرسید: من اشرف الناس آن حضرت در جواب او فرمودند كه. [37] .
37 - من عادانا فلرسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یعادی و من والانا فلجدی صلی الله علیه و آله و سلم و الی.
ترجمه: كسی كه با ما خاندان دشمنی و عداوت كند با پیغمبر خدا علیه السلام دشمنی كرده و آنكس كه با ما دوستی نماید با آن حضرت دوستی نموده است.
(در برخی از كتابها در عبارت اندكی اختلاف دارد) [38] .
38 - یابن آدم: اذكر مصارع آبائك و ابنائك كیف كانوا و حیث حلوا و كانك عن قلیل قد حللت محلهم و عبرت عبرة المعتبر.
ترجمه: ای فرزند آدم بخاطر بیاور حالت پدران و فرزندان خود را كه چگونه بودند و كجا شدند و تو خود نیز به همین زودی به منزلگاه آنان وارد می شوی و موجب عبرت و پندگرفتن پندگیران قرار خواهی گرفت. [39] .
39 - یابن آدم: اذكر مصرعك و فی قبرك مضجعك و موقفك بین یدبی الله، تشهد جوارحك علیك یوم تزل فیه الاقدام و تبلغ القلوب الحناجر و یبیض وجوه و تسود وجوه و تبددا السرائر و یوضع المیزأن القسط.
ترجمه: ای فرزند آدم. جایگاه خود و خوابگاهت در قبر بخاطر بیاور آن هنگام كه در برابر خدای تعالی ایستاده ای و اعضاء و دستهایت بر تو شهادت می دهند آنجائیكه گامها می لغزد و دلها به گلو برسد در آن هنگام
جمعی كه نیكوكار بودند سفید چهره اند و گروه بدكرداران سیاه رو. باطن اشخاص ظاهر شود (دیگر چیزی مخفی نمی ماند) و آنجا میزان عدل الهی قرار می گیرد. [40] .
40 - یابن آدم:
انما انت ایام كلما مضی یوم ذهب بعضك.
ترجمه: ای فرزند آدم. نصیب و بهره تو از دنیا چند روزی بیش نیست. هر روز كه از عمر گذشت یك قسمت از عمرت گذشته است (عمر خود را غنیمت شمار و آن را بیهوده از دست مده) [41] .
[1] ص 591 يازدهم احقاق الحق به اضافه 55 هشتم لسان العرب.
[2] ص 89 - يلاغة الحسين عليه السلام.
[3] ص 204 دوم كشف الغمه به اضافه ص 6 لمعات الحسين عليه السلام.
[4] ص 73 تفسير حضرت امام حسن عسكري عليه السلام به اضافه ص 347 هفدهم عوالم العلوم.
[5] ص 594 يازدهم احقاق الحق به اضافه ص 204 دوم كشف الغمه به اضافه ص 275 چهارم ناسخ التواريخ..
[6] ص 74 بلاغة الحسين به اضافه ص 256 شخصيت حسين به اضافه ص 235 منطق الحسين عليه السلام.
[7] ص 100 يكم اقوال الائمة.
[8] ص 24 بلاغة الحسين به اضافه 52 تحف العقول....
[9] ص 593 يازدهم احقاق الحق به اضافه ص 162 چهارم اعيان الشيعه به اضافه ص 205 كشف الغم دوم.
[10] ص 8 بلاغة الحسين به اضافه ص 71 منطق الحسين عليه السلام.
[11] ص 446 يازدهم احقاق الحق به اضافه ص 153 مقتل الحسين خوارزمي.
[12] ص 104 يكم اقوال الائمه نقل از فصل الخطاب.
[13] ص بحارالانوار به اضافه ص 245 تحف العقول و كليه هاي مصادر ديگر.
[14] ص 25 بلاغة الحسين به اضافه ص 238 تحف العقول....
[15] ص 25 بلاغة الحسين به اضافه ص 238 تحف العقول....
[16] ص بحارالانوار به اضافه ص 94 بلاغة الحسين عليه السلام.
[17] ص 601 يازدهم احقاق الحق به اضافه ص 188 مقتل خوارزمي به اضافه ص 45 نفس المهموم و تمام كتب.
[18] ص 9 بلاغة الحسين به اضافه ص تحف العقول.
[19] ص 9 - بلاغة الحسين به اضافه ص 113 منطق الحسين عليه السلام.
[20] ص 205 دوم كف الغمه به اضافه ص 6 لمعات الحسين به اضافه ص 275 چهارم ناسخ التواريخ.
[21] ص 206 كشف الغمه به اضافه ص 65 چهارم مناقب.
[22] ص 220 يكم اقوال الائمه به اضافه ص 10 لمعات الحسين به اضافه ص 233 نطق الحسين عليه السلام.
[23] ص 83 بلاغة الحسين عليه السلام.
[24] ص 91 - بلاغة الحسين به اضافه ص 216 شخصيت حسين به اضافه ص 225 منطق الحسين عليه السلام.
[25] ص 163 چهارم اعيان الشيعه به اضافه ص 64 هفدهم عوالم به اضافه ص 208 دوم كشف الفحه.
[26] ص 83 بلاغة الحسين عليه السلام.
[27] ص 101 چهارم اعيان الشيعه به اضافه ص 237 هفدهم عوالم العلوم.
[28] ص 130 يكم اقوال الائمه.
[29] ص 84 بلاغة الحسين به اضافه ص 259 شخصيت حسين به اضافه ص 235 منطق الحسين عليه السلام.
[30] ص 86 بلاغة الحسين به اضافه ص 561 شخصيت حسين عليه السلام به اضافه ص 69 چهارم مفاضت.
[31] ص 95 بلاغة الحسين به اضافه ص 236 منطق الحسين عليه السلام.
[32] ص 592 - يازدهم احقاق الحق به اضافه ص 281 شخصيت حسين عليه السلام به اضافه ص 458 دوم مخاصات راغب اصفهاني.
[33] ص 601 يازدهم احقاق الحق به اضافه ص 448 - اهل البيت به اضافه ص 17 لمعات الحسين عليه السلام.
[34] ص 86 يكم اقوال الائمه.
[35] ص 244 يكم اقوال الائمه به اضافه ص وافي به اضافه ص 51 پندها و اندرزها.
[36] ص 184 يكم اقوال الائمه به اضافه ص بحارالانوار.
[37] ص 590 يازدهم احقاق الحق به اضافه ص 281 شخصيت حسين به اضافه ص 402 چهارم محاضرات راغب.
[38] ص 592 - يازدهم احقاق الحق به اضافه ص 65 بلاغة الحسين عليه السلام.
[39] ص ارشاد ديلمي به اضافه ص 10 بلاغة الحسين به اضافه ص 109 منطق الحسين عليه السلام.
[40] ص 120 يكم اقوال الائمه به اضافه ص 10 بلاغة الحسين به اضافه ص 109 منطق الحسين عليه السلام.
[41] ص ارشاد القلوب ديلمي به اضافه ص 202 اقوال الائمه به اضافه ص 87 بلاغة الحسين عليه السلام.